Đông trùng hạ thảo: Thuốc bổ cho mọi nhà

Đông trùng hạ thảo là một vị thuốc có nguồn gốc từ vùng cao nguyên Vân Nam, Tây Tạng của Trung Quốc.

Mô Tả Dược Liệu

Tên gọi, danh pháp

Tên Tiếng Việt: Đông trùng hạ thảo.

Tên khác: Trùng thảo, hạ thảo đông trùng.

Tên khoa học: Cordyceps sinensis (Berk) Sacc. Đây là một loài nấm thuộc họ Hypocreaceae.

Đặc điểm tự nhiên

Nấm nhỏ, hình trụ, mảnh, dài 3 – 6 cm, lúc non 10 – 11 cm, rắn chắc, ở giữa rỗng. Thân nấm to hơn ở phần dưới, thon dần về phía trên, đầu nhọn hình thoi rộng, đường kính 2,5 – 6 mm, phần này có bề ngoài xù xì, lấm tấm những hạt nhỏ, soi dưới kính hiển vi thì thấy là một u nang (cơ quan sinh sản).

Quả nang hình bầu dục hoặc hơi tròn, chứa các nang xơ, có cuống ngắn. Nang chứa nhiều bào tử vách ngăn riêng lẻ.

Phân bố, thu hái, chế biến

Đông trùng hạ thảo tự nhiên được tìm thấy chủ yếu trên vùng cao nguyên Vân Nam, Tây Tạng thuộc Trung Quốc.

“Đông trùng hạ thảo” là kết quả của sự ký sinh nấm thuộc chi Cordyceps trên sâu non của các loài bướm thuộc chi (giống) Hepialus, Brihaspa hoặc Allomyrina.

Bộ phận sử dụng

Bộ phận sử dụng của đông trùng hạ thảo là cả cây.

Thành Phần Hóa Học Của Đông trùng hạ thảo

Trong đông trùng hạ thảo nhập ở Trung Quốc người ta đã chiết xuất được khoảng 1% một loại acid đặc biệt gọi là acid cordycepic 3 – 4 – 5 tetraoxyhexahydrobenzoic có cấu tạo tương tự như acid quinic. Ngoài ra, các chất khác và hoạt chất chưa được biết.

Có khoảng 25 – 32% protid trong đông trùng hạ thảo. Khi thủy phân cho acid glutamic, histidin, prolin, valin, arginin, oxyvalin, và alanin.

Ngoài ra còn có 8,4% chất béo trong đó acid không no chiếm 82,2% (acid linolic 31,69%, acid linilenic 68,31%) và acid béo no chiếm 13% (theo Lưu Thọ Sơn và cộng sự – Trung dược nghiên cứu đề yếu, 1963, 126).

Tác Dụng Dược Lý Của Đông trùng hạ thảo

Theo y học cổ truyền

Đông trùng hạ thảo có tính ôn, vị ngọt, vào hai kinh phế và thận. Có tác dụng ích phế, thận, cầm máu, tinh tủy và hoá đờm.

Theo y học hiện đại

Tác dụng trên kích thích miễn dịch

Cả đông trùng hạ thảo tự nhiên và sợi nấm đông trùng hạ thảo đều có tác dụng đáng kể đối với hệ thống miễn dịch của chuột. Chúng làm tăng kích thước lá lách, giảm kích thước tuyến ức và ngăn ngừa teo lá lách, gan và tuyến ức do cyclophosphamide gây ra ở chuột.

Chiết xuất nước Đông trùng hạ thảo tự nhiên và sợi nấm Đông trùng hạ thảo nuôi cấy có thể tăng sản xuất đại thực bào và kích hoạt chức năng của hệ thống thực bào. Chúng không chỉ làm tăng hoạt động thực bào của đại thực bào mà còn làm tăng hoạt tính phosphatase kiềm của đại thực bào.

Tác dụng trên chức năng sinh sản

Đã có báo cáo về kết quả nghiên cứu lâm sàng với Cordyceps sinensis trong điều trị suy giảm chức năng sinh sản.

Tác dụng giảm đường huyết

Đông trùng hạ thảo gây hạ đường huyết mà không có tác động đến nồng độ insulin huyết tương.

Tác dụng chống oxy hóa

Thành phần polysaccharid chiết xuất từ ​​sợi nấm Đông trùng hạ thảo có hoạt tính chống oxy hóa mạnh, có tác dụng bảo vệ tế bào, chống lại tác động độc hại do các góc tự do gây ra.

Tác dụng bảo vệ gan và thận

Cordyceps sinensis có tác dụng bảo vệ đối với tác dụng độc hại của aminoglycosid và cyclosporin A ở bệnh nhân cao tuổi.

Các tác dụng khác

Cordyceps sinensis, một loại thuốc bổ trong y học cổ truyền Trung Quốc, đã được chứng minh là làm tăng số lượng bạch cầu ở những bệnh nhân bị suy giảm tạo máu, cải thiện khả năng miễn dịch của bệnh nhân và có thể cân bằng trọng lượng tuyến thượng thận và trọng lượng cơ thể bằng hóa trị hoặc xạ trị.

Liều Dùng, Cách Dùng Của Đông trùng hạ thảo

Đông trùng hạ thảo được dùng chữa hư lao, ho ra máu, sinh ho, ra nhiều mồ hôi, liệt dương, di tinh, đau lưng mỏi gối. Ngày dùng từ 6 đến 12 g. Người ta cho rằng đông trùng hạ thảo ngâm rượu uống chữa chứng mỏi gối, đau lưng, tác dụng ngang với nhân sâm.

Theo tài liệu cổ: Có tác dụng ích phế, thận, cầm máu, bổ tinh tủy, hóa đờm, dùng chữa hư lao sinh ho, liệt dương, ho ra máu, di tinh, lưng gối đau mỏi.

Đông trùng hạ thảo Việt Nam mặc dù khác đông trùng hạ thảo nhập từ Trung Quốc nhưng nhân dân cũng sử dụng như đông trùng hạ thảo nhập. Ngoài ra, người ta còn xào nấu với trứng để ăn cho bổ.

Bài Thuốc Có Đông trùng hạ thảo

Trị người già suy nhược, viêm phế quản mãn tính

Đông trùng hạ thảo 10 g, tang bạch bì 8 g, khoản đông hoa 6 g, cam thảo 3 g, tiểu hồi hương 2 g, nước 600 ml. Sắc còn 200 ml. Chia thành 3 lần uống trong ngày. Trị bệnh suy nhược của người già yếu và viêm phế quản mãn tính.

Thuốc bổ

Đông trùng hạ thảo 15 con. Một con vịt già, mổ bỏ ruột và làm sạch lông. Chặt đôi đầu vịt và thêm đông trùng hạ thảo. Lấy sợi gai buộc lại. Đầu vịt cài vào bụng vịt, sau đó cho nước mắm muối tiêu hầm như bình thường, dùng cho bệnh nhân mới khỏi bệnh. Người ta nói rằng ăn một con vịt như vậy giống như uống 40 gam nhân sâm.

Lưu Ý Khi Sử Dụng Đông trùng hạ thảo

Lưu ý khi sử dụng đông trùng hạ thảo:

Sử dụng thời gian ngắn thì đông trùng hạ thảo được coi là an toàn. Một số người dùng có thể gặp các tác dụng phụ nhẹ, bao gồm đau bụng, tiêu chảy, buồn nôn hoặc khô miệng. Các triệu chứng thường sẽ hết khi ngừng điều trị. Những người khác đã báo cáo rằng vị kim loại kéo dài sau khi sử dụng sản phẩm đông trùng hạ thảo, có thể mất nhiều thời gian hơn để chấm dứt.